ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΙΣΟΤΗΤΑ, ΕΥΘΡΑΣΤΟΤΗΤΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΙΣΟΤΗΤΑ, ΕΥΘΡΑΣΤΟΤΗΤΑ

Με τον τίτλο «Ελευθερία, Ισότητα, Ευθραυστότητα» διεξάγεται στο Παρίσι το φετινό συνέδριο του Ινστιτούτου Νέας Οικονομικής σκέψης.

Σκοπός του συνεδρίου, το οποίο ξεκίνησε σήμερα, είναι η δημιουργία ενός «ενοποιημένου περιεκτικού αναπτυξιακού μοντέλου» για την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη της επόμενης δεκαετίας.

Το βασικό πρόβλημα που πρέπει να επιλυθεί είναι η ανισότητα. Όπως είπε στην εισήγησή του ο George Soros, «πρέπει να επαναφέρουμε τον ανθρωπισμό στην οικονομία. Η ανισότητα υποσκάπτει τα βασικά που κερδήθηκαν στην μεταπολεμική περίοδο»

Κοινή διαπίστωση είναι η αδυναμία του κοινωνικού δημοκρατικού οικονομικού μοντέλου που υιοθετήθηκε μετά το 1945 να εξασφαλίσει ικανοποιητικά επίπεδα διαβίωσης.  Η εργασία μετά την δεκαετία του 1980 δεν αμείβεται ενώ η αύξηση της παραγωγικότητας δεν συνοδεύεται από αύξηση μισθών. Η όλη εξέλιξη απειλεί τα θεμέλια της κοινωνίας και της δημοκρατίας. Μέχρι και την δεκαετία του 1970 η εργασία πρόσφερε αισιοδοξία αποτελούσε το κλειδί της προόδου σε ένα οικονομικό μοντέλο (Βρετανία) όπου η δημιουργία πλούτου ωφελούσε εργαζόμενους και κεφαλαιούχους. Μέσω της φορολογίας το κράτος πρόνοιας τακτοποιούσε την αναδιανομή του πλούτου ωφελώντας την κοινωνία στο σύνολο της Με την αποδόμηση της βρετανικής βιομηχανίας στις αρχές της δεκαετίας του 1980 επήλθε διαχωρισμός με το κεφάλαιο να κερδίζει από τοποθετήσεις στο εξωτερικό χωρίς της καταβολή φόρων στην Βρετανία. Παρόμοια ήταν η κατάσταση και στις άλλες μετά βιομηχανικές χώρες.

Τρία είναι τα αίτια για την αλλαγή.

Α) Οι επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης και της τεχνολογίας

Β) Η μετατροπή του κεφαλαίου σε μετοχές με την ταυτόχρονη συγκέντρωση του πλούτου  σε λίγα χέρια.

Γ) Η ανισορροπία δυνάμεων μεταξύ των εργαζομένων και των κεφαλαιοκρατών οι οποίοι έχουν και την υποστήριξη των κυβερνήσεων.

Ο γενικός γραμματέας του ΟΟΣΑ Angel Gurria  τόνισε ότι η ανισότητα δεν είναι μόνο οικονομική. Σύμφωνα με έρευνες του ΟΟΣΑ το προσδόκιμο ζωής των πλουσίων είναι κατά 10 χρόνια μεγαλύτερο από αυτούς που έχουν χαμηλά εισοδήματα. Τα επιτεύγματα της τεχνολογίας έβαλαν στο περιθώριο τους εργαζόμενους με χαμηλά προσόντα και είναι μια από τις βασικές αιτίες της ανισότητας. Μέσα σε μια γενιά το μέσο εισόδημα των υψηλά αμειβόμενων εργαζομένων αυξήθηκε 10 φορές σε σχέση με το μέσο εισόδημα αυτών με χαμηλό εισόδημα. Επιπλέον οι ακαδημαϊκοί τίτλοι δεν αποτελούν διαβατήριο εισοδηματικής ανέλιξης. Τα σημερινά επίπεδα  ανισότητας  εμποδίζουν την οικονομική ανάπτυξη και θα επιφέρουν μείωση του ΑΕΠ στα επόμενα χρόνια.  Πρέπει να βρεθεί ένας μηχανισμός για να μπορέσουμε να την ελέγξουμε.  Πρέπει να σπάσουμε το καλούπι και να φτιάξουμε καινούργιο.  Πρέπει να κάνουμε τους πλούσιους να πληρώσουν τον φόρο που τους αναλογεί και με δημοσιονομική πολιτική να φροντίσουμε την αναδιανομή του πλούτου. Το πρόβλημα είναι ταυτόχρονα ηθικό, κοινωνικό και πολιτικό. Το νέο μοντέλο θα πρέπει να λάβει υπόψη του και το άλλο 70, 80 90% του πληθυσμού. Αυτή την στιγμή έχει διαβρωθεί η εμπιστοσύνη δε ότι έχουμε χτίσει τα τελευταία 100 χρόνια.  Πολιτικοί, τράπεζες, πολυεθνικές και διεθνείς οργανισμούς.  Η διάβρωση επιταχύνεται ραγδαία και αδυνατίζει τα θεμέλια της δημοκρατίας.

Πρέπει να αλλάξουμε τους κανόνες του παιχνιδιού και να δημιουργήσουμε ένα ανθεκτικό, και ποιο περιεκτικό οικονομικό αναπτυξιακό μοντέλο που θα εξασφαλίζει καλύτερες πολιτικές και καλύτερες ζωές.

Ο Γάλλος οικονομολόγος Thomas Piketti αναφέρθηκε στα ευρήματα της έρευνά του που ουσιαστικά έφερε το πρόβλημα της ανισότητας στην επιφάνεια. Μετά τον πόλεμο και μέχρι την δεκαετία του 1970 όλοι ωφελούντο από την οικονομική ανάπτυξη. Την δεκαετία του 1980 το μεγαλύτερο μέρος της ανάπτυξης πήγε στο άνω 10%. Τα  ευρήματα του Piketti έδειχνα αύξηση της ανισότητας στις ΗΠΑ, Ευρώπη και Ιαπωνία. Οι θεσμοί και  οι πολιτικές των κυβερνήσεων ευθύνονται για την ανισότητα με αποτέλεσμα οι κοινωνίες να οδηγούνται από την δημοκρατία στην πλουτοκρατία.

Ο Αμερικανός οικονομολόγος Joseph Stiglitz αναφέρθηκε στην αδυναμία των οικονομικών μοντέλων να προβλέψουν το φαινόμενο της ανισότητας η οποία ενώ ήταν αποδεκτό να συνοδεύει την οικονομική ανάπτυξη δεν αποτιμήθηκε σωστά. Ενώ όλοι περίμεναν η ανισότητα να μειωθεί με την πρόοδο της οικονομικής ανάπτυξης αυτή ανέβηκε με γεωμετρική πρόοδο με σημαντικές επιπτώσεις και σε άλλους τομείς

Η έννοια του αυτοδημιούργητου νέου έπαψε να υφίσταται με αποτέλεσμα να υπάρχει ανισότητα και στις ευκαιρίες. Το εισόδημα και το εκπαιδευτικό επίπεδο των γονέων αποτελεί προσδιοριστικό παράγοντα των ευκαιριών του νέου. Το μέσο εισόδημα σήμερα είναι χαμηλότερο σε σχέση με πριν 40 χρόνια.

Η κοινωνία έχει αποτύχει. Η μέση παραγωγικότητα έχει αυξηθεί αλλά οι μισθοί έχουν συρρικνωθεί σε αντίθεση με αυτά που λέει  η ορθόδοξη οικονομική θεωρία .Το μερίδιο της εργασίας έχει μειωθεί κατά 20 με 25%  προς όφελος του άνω 1%.

Η δυσχέρεια στην μέτρηση του προβλήματος βρίσκεται στην σχέση κεφαλαίου – αποταμίευσης και αυτό γιατί το κεφάλαιο και ο πλούτος θεωρούντο ταυτίσιμα. Όμως η αξία της γης που περιλαμβάνεται στον πλούτο είναι μεταβαλλόμενης αξίας και όταν το ¼ του ΑΕΠ των ΗΠΑ αφορά τις κατασκευές κατοικιών οι οποίες ενώ στο σκέλος της κατασκευής υπόκεινται στους κανόνες ελαστικότητας, η γη ακολουθεί άλλους κανόνες και διαμορφώνει την κατανομή του πλούτου προς όφελος των εχόντων και κατεχόντων δηλ του 1%.

Η λύση του προβλήματος δεν βρίσκεται σε μικρές παρεμβάσεις οι οποίες βοηθούν αλλά δεν λύνουν το πρόβλημα. Η δομή της οικονομίας λειτουργεί προς όφελος αυτών που εισπράττουν προσόδους από υπεραξίες. Η φορολογία της γης  θα οδηγήσει τους επενδυτές  να επενδύσουν σε παραγωγικό κεφάλαιο με αποτέλεσμα την δημιουργία μιας παραγωγικής οικονομίας και σε μια δικαιότερη κοινωνία.

Η δικαιότερη κατανομή του εισοδήματος θα τόνωνε την οικονομία καθώς το  άνω 10% δεν ξοδεύει το εισόδημά του με αποτέλεσμα την πτώση της ζήτησης

Σε γενικές γραμμές υπάρχει συμφωνία μεταξύ των οικονομολόγων για τα αίτια της ανισότητας Σε ότι αφορά την λύση χρειάζεται μια νομική δομή συνεργασία μεταξύ των κρατών, ένα φορολογικό σύστημα αναδιανομής πλούτου και δημιουργία θέσεων εργασίας.

Εμπόδιο στην προσπάθεια  «η ματαιοδοξία των μικρών διαφορών στο επίπεδο των πολιτικών»’

Κέρδος είναι η ενδυνάμωση της κοινωνικής δημοκρατίας.

Γιώργος Θεοδωράκης