ΦΙΛΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

ΦΙΛΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Από τον Τάσο Βουρνά, από τις καλύτερες πάλαι ποτέ πένες που έγραψαν στην Αυγή και από τους σημαντικότερους ιστορικούς της Σύγχρονης Ελλάδος.

Καθαρή μαρξιστική σκέψη και έρευνα μέχρι το μεδούλι της Ιστορίας!

Από τον πρόλογο του στο βιβλίο «Ταξίδι στο Μοριά» , η ορθογραφία της λέξεως Μοριά ανήκει στην αυθεντική έκδοση του 1980 της προσωπικής μου βιβλιοθήκης, του πολύ μεγάλου Γάλλου Περιηγητή της Ελλάδος, Πουκεβίλ, πρόξενος της Γαλλίας στα Γιάννενα από το 1805 έως το 1815 με ένα χρόνο επιπλέον διαμονή στην Πάτρα το 1816. Νωρίτερα το 1799 επιστρέφοντας από την Αίγυπτο αφού συμμετείχε στην εκστρατεία του Ναπολέοντα, αιχμαλωτίστηκε από Μπαρμπαρέζους Πειρατές που ναυάγησαν στην Πύλο με αποτέλεσμα να αιχμαλωτιστεί από τους Τούρκους. Από την Πύλο μεταφέρθηκε στην Τριπολιτζά όπου έμεινε επτά μήνες αιχμάλωτος, έμαθε Ελληνικά, για να μεταφερθεί τελικά στην Κωνσταντινούπολη και να απελευθερωθεί. Στο Παρίσι όταν έφθασε εξέδωσε το εν λόγω βιβλίο, χάριν και μόνον της μεγάλης επιτυχίας του, έλαβε τον διορισμό του για το Προξενείο της Γαλλίας στα Ιωάννινα.

Το καλύτερο βέβαια έργο του Πουκεβίλ είναι το πολύ μεταγενέστερο που εξέδωσε το 1820 μετά το πέρας του προξενικού του έργου και την οριστική του επιστροφή στο Παρίσι. Είναι το ογκωδέστατο πεντάτομο “Voyage dans la Grece…”, «Ταξίδι στην Ελλάδα», πραγματική εγκυκλοπαίδεια της προεπαναστατικής Ελλάδος που αναλύει το βάθος και την στερεότητα της Ελληνικής Εθνικής Συνείδησης παρά την τεσσάρων αιώνων βάρβαρη δουλεία από τους Τούρκους και όλα αυτά από έναν Γάλλο που όπως έγραψε ο Σταντάλ στο διάσημο βιβλίο του «Το Κόκκινο και το Μαύρο», κυριολεκτικά ο Πουκεβίλ εξ αιτίας της Γαλλικής Επανάστασης πέταξε το μαύρο του ράσο του Ιερέα και φόρεσε την κόκκινη στολή του ορκισμένου στρατιώτη της Γαλλικής Επανάστασης για να ακολουθήσει τον Ναπολέοντα μέχρι και την Αίγυπτο!!!

Ήμουν τυχερός που διάβασα αυτό το σπουδαίο βιβλίο όταν ήμουν στην Β’ Λυκείου τότε που ο Μαρξισμός έσκιζε στα μαθητικά θρανία χωρίς βέβαια ποτέ να με συγκινήσει ο Μαρξισμός γενικά και του Βουρνά ειδικά παρά μόνον το ατέλειωτο πραγματολογικό υλικό που έφερνε στο φως από το έργο του Πουκεβίλ, πραγματικός θησαυρός της κατάστασης των Ελλήνων τα προεπαναστατικά χρόνια.

Αλλά ο Βουρνάς όταν δεν είναι Μαρξιστής αφήνει την λαμπρότητα της διάνοιας του να ρίξει όλο το φως για το πώς ήταν η Ελλάδα και πως πρέπει να πορευθεί. Μεγάλο δίδαγμα για τους σύγχρονους Συριζαίους να αφήσουν τον Μαρξισμό κατά μέρος και να παλέψουν για την Ελλάδα, αποδίδοντας την δικαιοσύνη που της αξίζει αλλά και ξεδιπλώνοντας τις αρετές της στον σύγχρονο κόσμο της ελευθερίας, της ανάπτυξης και του ανταγωνισμού. Αφού οι προηγούμενοι δεν τα κατάφεραν, είναι δικό τους χρέος να το πράξουν για την Πατρίδα μας και να την ανατάξουν καθοριστικά!

Σελίδες 19-22 από τον Πρόλογο του Τάσου Βουρνά, Εκδόσεις Αφων Τολίδη, 1980.

«Κοντά σ’ αυτούς πρέπει να προσθέσουμε και ορισμένους «φιλελληνικούς» κύκλους από το τραπεζικό κεφάλαιο της Αγγλίας και των άλλων χωρών της Δύσης, που είδαν την ελληνική επανάσταση σαν συμφέρουσα οικονομική επιχείρηση. Είναι εκείνοι που έδωσαν στην Ελλάδα τα δάνεια με τους περιβόητους δεσμευτικούς όρους και που ταλάνισαν τον τόπο πολλά χρόνια μετά την απελευθέρωση του.

Ο φιλελληνισμός λοιπόν σαν κίνημα διεθνούς αλληλεγγύης προς την ελληνική επανάσταση, έχει πολλές όψεις. Υπάρχει πρώτα-πρώτα το αυθόρμητο φιλελληνικό ρεύμα στην Ευρώπη και την Αμερική που βασίζεται σε μια συμπάθεια προς ένα καταπιεζόμενο λαό από την τουρκική βαρβαρότητα. Στην κατηγορία αυτή ανήκαν μάζες από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα, όπως ευγενείς, ιερωμένοι, πανεπιστημιακοί καθηγητές κ.ά. Η κατηγορία τούτη άκμασε στην Κεντρική Ευρώπη (Γερμανία, Ελβετία κ.ά.) και βοήθησε τους Έλληνες ηθικά και υλικά ως ένα σημείο.

Η πιο πολυάριθμη και πιο ενδιαφέρουσα κατηγορία φιλελλήνων ήταν εκείνη που τάχθηκε υπέρ της Ελλάδας από ιδεολογική συμπάθεια προς τις εθνικοαπελευθερωτικές και αστικοδημοκρατικές επαναστάσεις. Το ρεύμα τούτο έχει δύο κλάδους: το ένα αποτελείται από διαφωτισμένους ανθρώπους που έταξαν τον εαυτό τους στο φιλελληνισμό, όπως είναι οι Γάλλοι δημοκράτες επίγονοι του 1789, οι Γερμανοί φοιτητές με επικεφαλής τον περίφημο καθηγητή Φρειδερίκο Τιρς (Θείρσιο), οι Ιταλοί καρμπονάροι κλπ. Αυτοί δεν δίστασαν μπροστά σε συγκεκριμένες πράξεις ενίσχυσης της ελληνικής επανάστασης με μέσα που θεωρούνταν παράνομα στις χώρες τους, στις οποίες επικρατούσαν καθεστώτα βίας ή φεουδαρχικά. Από την Αυστροκρατούμενη Ιταλία έφθασαν στην Ελλάδα χιλιάδες όπλα, το ίδιο και από την Γαλλία, όπου είχε επικρατήσει η αντεπανάσταση των Βουρβώνων μετά την συντριβή του Ναπολέοντα. Ο καθηγητής Τιρς και οι ομάδες του με κίνδυνο της ζωής τους, επισημασμένοι από την αυστριακή κατασκοπεία, έστελναν αδιάκοπα εφόδια στην Ελλάδα, ανάμεσα στα οποία και τυπογραφικά μηχανήματα, όπως μαθαίνουμε από τα έγγραφα που εξέδωσε ο Γ. Λάϊος («Επιστολές και Έγγραφα του 1821»). Παράλληλα, από τον προοδευτικό τύπο της Ευρώπης συντηρούσαν με δημοσιεύματα τον υψηλό φιλελληνικό πυρετό των μαζών, όσο και με διαφωτιστικά φυλλάδια, εικόνες, χαρακτικά, χάρτες κ.ά.

Ο δεύτερος κλάδος του δημοκρατικού φιλελληνικού ρεύματος έχει μαχητικό χαρακτήρα και επιδιώκει να μετάσχει στην μάχη για την ελευθερία, παίρνοντας μέρος στα ένοπλα γεγονότα στο πλευρό του ελληνικού λαού. Σ’ αυτό τον κλάδο ανήκουν οι βετεράνοι των  μαχών εναντίον των τυράννων στην Γαλλία, Ισπανία, την Πορτογαλία, τη Νάπολη, την Πολωνία, την Ουγγαρία και αλλού. Είναι οι παλιοί ιδεολόγοι πολεμιστές που ονειρεύονται να καταταγούν σε μια διεθνή δημοκρατική ταξιαρχία και τέτοιοι είναι οι Ισπανοί δημοκράτες βουλευτές Μόραλης, Πάλμας, Βόρινς – όπως υπογράφονται στην από  18 Δεκεμβρίου 1821 επιστολή τους που έστειλαν από τη Μαδρίτη στην προσωρινή ελληνική κυβέρνηση, γράφοντας ότι «ελευθερόφρονες τινές, λίαν γενναίοι και ενάρετοι, απωλέσαντες δυστυχώς την πατρίδα αυτών, δέχονται την υμετέραν πατρίδα και έρχονται ίνα χύσωσι το αίμα των αν προκύψη ανάγκη και δειχθώσιν άξιοι πολιτογραφήσεως. Η Νεάπολις και το Πεδεμόντιον υπήρξαν οι μάρτυρες της αμεταθέτου αυτών αποφάσεως καθ’ όσα την ελευθερίαν του ανθρώπου αφορώσι». Οι πολεμιστές εκείνοι, τριακόσιοι περίπου τον αριθμό, δεν μπόρεσαν να φτάσουν και να πολεμήσουν στην Ελλάδα.

Από το Πεδεμόντιο ήρθαν ο στρατηγός Ροζαρόλ, ο συνταγματάρχης Πέτρο Ταρέλλα, ο Γκαλλίνα, συντάκτης του πρώτου ελληνικού συντάγματος του 1822, ο Πεκκορίρα, ο Γολφάρε, οι Αμίνο Αζολάνι, Φορτζάνι, όλοι βετεράνοι του αγώνα εναντίον του Αυστριακού κατακτητή, και ακόμα ο δημοκράτης Ιταλός κόμης  Σαντόρε Σανταρόζα, διδάκτορας από το Πεδεμόντιο και εχθρός της Ιερής Συμμαχίας, που καταδιωκόμενος από το δεσποτισμό, κατέφυγε στην Ελλάδα και έπεσε ένδοξα στη Σφακτηρία στο πλευρό του Αναγνωσταρά. Από την Πολωνία ήρθε ο δημοκράτης Μιρζέφσκυ που έπεσε το 1822 στη μάχη του Πέτα, ο Γκραμπόφσκι, ενώ από τη Ρωσία ήρθαν κάπου 180 συντεταγμένοι εθελοντές.

Ακόμα και από τη Βουλγαρία ήρθαν εθελοντές που απετέλεσαν το περίφημο ιππικό της Επανάστασης, υπό το στρατηγό Χατζηχρήστο, Σέρβοι, Μαυροβούνιοι, και πολλοί άλλοι δημοκράτες προγραμμένοι του δεσποτισμού. Από την Αγγλία ήρθε ο Μπάϋρον και η ομάδα του, κινημένοι από ένα ρομαντικό δημοκρατικό ρεύμα, από την Ελβετία ο Μάγερ, ο εκδότης των «Ελληνικών Χρονικών» του Μεσολογγίου. Αναφέρω ενδεικτικά χώρες και πρόσωπα για να τεκμηριώσω την άποψη μου για την ιδεολογική ενότητα των ξένων εθελοντών γύρω στο κοινωνικό νόημα του ελληνικού αγώνα που ήταν, κατά κάποιο τρόπο, συνέχεια των εξεγέρσεων στην Ισπανία, την Πορτογαλία, το Πεδεμόντιο, τη Νεάπολη.

Ένα τρίτο ρεύμα φιλελληνισμού είχε τυχοδιωκτικό χαρακτήρα και εκπροσωπήθηκε από ανθρώπους αποτυχημένους στη χώρα τους που ζητούσαν μοίρα στον ήλιο της Ελλάδας. Στην κατηγορία αυτή ανήκαν κυρίως αξιωματικοί, όπως ο περιβόητος Άγγλος Άστιγξ, που πήγε στην Χιλή κι από κει ήρθε στην Ελλάδα, όπου βρήκε υψηλό μισθό και σπουδαία θέση (κυβερνήτης της «Καρτερίας»), ο Άγγλος ναύαρχος Κόχραν, δολοφόνος στην ουσία του Καραϊσκάκη, όπως καταγγέλουν ο Μακρυγιάννης κι ο Κασομούλης.»

Γενικά ο Βουρνάς είναι πολύ σκληρός με τους Άγγλους και ειδικά με τον Άστιγγα, Frank Abney Hastings, τον αδικεί κατάφωρα αφού τραυματίστηκε ηρωϊκά μαχόμενος στην πρώτη γραμμή του πυρός και πέθανε από έλλειψη ιατρικής φροντίδας που δεν επιδίωξε προκειμένου να απελευθερωθεί το Μεσολόγγι. Η Καρτερία εξοπλίσθηκε σε μεγάλο μέρος με προσωπικά του χρήματα και με τον Άστιγγα κυβερνήτη πέτυχε τόσες πολλές νίκες και βύθισε την Τουρκική ναυαρχίδα στην Ιτέα και πάρα πολλά άλλα Τουρκικά πλοία, απελευθερώνοντας τον Κορινθιακό και Πατραϊκό κόλπο από τον στόλο του Ιμπραήμ και αναγκάζοντας τον να αποσυρθεί στο Ναβαρίνο που απετέλεσε το μοιραίο λιμάνι της τελικής καταστροφής του Ιμπραήμ. Στις δικές μου έρευνες ο Άστιγξ, Hastings, ήταν ο πολυτιμότερος και ο πιο ανιδιοτελής φιλέλληνας της επανάστασης που πολέμησε υπέρ των Ελλήνων σχεδόν από την αρχή 1822 μέχρι και το 1828 που έπεσε ηρωϊκά μαχόμενος!

Μόνον το κείμενο εκτός εισαγωγικών όπως και η τελευταία παράγραφος είναι προφανώς δικά μου.

Πάνος Ευαγγελόπουλος

Επίκουρος Καθηγητής

Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου